Jazda na nartach po urazach stawu kolanowego
Narciarstwo jest uwielbianym przez ludzi, lecz niezwykle urazowym sportem, w którym często dochodzi do różnych wypadków. Ich skutkiem są czasem wielomiesięczne problemy ze strukturami takimi jak łąkotki, więzadła krzyżowe lub poboczne, wymagające intensywnej rehabilitacji, a czasem nawet i leczenia operacyjnego.
Profilaktyka
Przede wszystkim, zawsze lepiej zapobiegać niż leczyć i w tym przypadku nie jest inaczej. Warto zapamiętać, że rozgrzewka powinna być obowiązkowym elementem każdego planowanego wysiłku fizycznego i nie można jej pomijać. Obok zderzeń na stoku z innymi narciarzami, to właśnie jej brak jest często przyczyną poważnych kontuzji. 10-15 minut prostych ćwiczeń rozgrzewających i rozciągających, naprawdę robi ogromną różnicę.
Istotne jest również, aby być aktywnym na co dzień, a nie tylko od święta. Warto włączyć do przygotowania do sezonu trening siłowy i propriocepcji (np. poprzez ćwiczenia na równowagę). Regularne dbanie o siłę i sprawność mięśni oraz stawów nie tylko poprawi kondycję, ale również motorykę i ogólną odporność na długotrwały wysiłek na stokach. Wzmocnione mięśnie kończyn dolnych pozwolą na amortyzację, konieczną podczas jazdy po nierównej nawierzchni i przy częstych zmianach kierunku. Należy również zadbać o rozciąganie, które zwiększy elastyczność stawów. Rozpoczęcie treningu kilka tygodni przed rozpoczęciem sezonu przygotuje na aktywny wyjazd, ale warto mieć na uwadze, by poświęcać na ruch kilka godzin w tygodniu przez cały rok.
Osobom, które borykają się z problemami ze stawami kolanowymi zaleca się zastosowanie specjalnych ortez, które zapewnią ochronę stawu podczas jazdy i zapobiegną potencjalnym urazom. Więcej na ten temat w dalszej części artykułu.
Przyczyny urazów
Nieszczęśliwe wypadki, zderzenia na stoku, upadki, złe warunki pogodowe do jazdy, lekkomyślność, brak doświadczenia, brak odpowiedniego przygotowania lub rozgrzewki, słaba kondycja, awaria sprzętu narciarskiego lub snowboardowego, alkohol – powodów, przez które dochodzi do kontuzji jest wiele, a większości z nich można zapobiec, zachowując zdrowy rozsądek. Ponadto jednak do czynników ryzyka wlicza się poprzednie kontuzje w obrębie stawu kolanowego i przebyte operacje, jak również predyspozycje genetyczne.
Jakie są najczęstsze urazy podczas jazdy na nartach?
Choć w razie upadku zdarzają się kontuzje kręgosłupa, nadgarstków, głowy, a nawet kostki, to najbardziej narażonym na urazy stawem jest staw kolanowy. Najczęściej kontuzjom ulega łąkotka, rzepka i więzadła krzyżowe i boczne. To właśnie zerwane więzadło krzyżowe przednie (ACL, ang. anterior cruciate ligament) jest najczęstszym zgłaszanym urazem.
Urazy więzadła krzyżowego przedniego
Urazy ACL podczas jazdy nie powinny nikogo dziwić. Nawet mimo dobrego przygotowania do sezonu taka kontuzja może się przytrafić, gdyż nawet 60-80% wszystkich urazów więzadła krzyżowego przedniego to urazy bezkontaktowe, a 50% wszystkich urazów więzadła krzyżowego przedniego dotyczy osób w wieku 15-25 lat. Nie jest to więc część ciała, która wymaga znacznych przeciążeń czy starszego wieku, aby ulec kontuzji.
Czy po urazie można nadal jeździć na nartach?
Aby znaleźć odpowiedź na to pytanie, należy poruszyć temat wysiłku fizycznego ze swoim lekarzem lub fizjoterapeutą i nie podejmować takiej decyzji samemu. Najkrócej można odpowiedzieć: to zależy. Po zakończonym leczeniu i rehabilitacji (np. w przypadku uszkodzenia więzadeł) pacjenci często wracają do swoich ulubionych zimowych aktywności. Wszystko zależy też od rodzaju kontuzji. Dobra wiadomość jest taka, że powrót do sportu jest możliwy, jednak musi być kilka spełnionych warunków, a najważniejszymi z nich są: w pełni wyleczony uraz i zielone światło od lekarza. Często kolejnym warunkiem jest również odpowiednia ochrona uszkodzonej wcześniej części ciała. Aby powrót był bezpieczny, warto skorzystać z profesjonalnego zaopatrzenia, które zapewni odpowiednią stabilizację oraz komfort dla użytkownika, np. z ortez funkcjonalnych stawu kolanowego. Są wskazane do stosowania jako profesjonalne zabezpieczenie po urazie podczas uprawiania sportów wyczynowych, kontaktowych i wodnych.
Dlaczego ochrona kontuzjowanego kolana podczas jazdy jest tak ważna? Przykład stawu po rekonstrukcji ACL?
Jak już wcześniej wskazaliśmy, staw kolanowy jest najbardziej narażony na kontuzje podczas jazdy na nartach i należy go odpowiednio chronić. Zwłaszcza, jeśli doszło do zerwania ACL i jego późniejszej rekonstrukcji. Odsetek ponownych kontuzji zrekonstruowanego kolana wynosi 5%-10%, przy czym prawdopodobieństwo urazu więzadła krzyżowego przedniego zdrowego kolana jest dwukrotnie wyższe. Ważne jest zatem, aby chronić oba kolana, zwłaszcza podczas jazdy na nartach.
W praktyce jednak osoby aktywne po urazie i rekonstrukcji mają obawy co do powrotu do ulubionego sportu. Tylko 1/3 sportowców po rekonstrukcji kolana powraca do dawnej aktywności lub podejmuje próbę powrotu do czynnego uprawiania sportu na poziomie sprzed urazu w ciągu jednego roku od zabiegu rekonstrukcji. Tyczy się to nie tylko aspektów psychologicznych (obawa przed ponownym urazem, strach przed bólem, utrata pewności siebie) czy odczuwanym ograniczeniem ruchomości. Niestety 1 na 5 czynnych sportowców po rekonstrukcji kolana doznaje ponownych urazów.Wiele badań pokazuje, że podczas rehabilitacji po zabiegu rekonstrukcji więzadła ACL, nadmierne obciążanie stawu kolanowego może uszkodzić przeszczep. Spowodowane jest to obniżeniem siły przeszczepu krótko po zabiegu, po którym następuje martwica jałowa oraz dalsze procesy gojenia się przeszczepu, co sprawia, że jest on najbardziej podatny na urazy 6-8 tygodni po operacji.
Można podjąć pewne kroki, aby zwiększyć szanse na bezpieczne gojenie się przeszczepu i w efekcie powrót na stok. Zaleca się ochronę przeszczepu więzadła krzyżowego przedniego za pomocą ortezy przez 24 tygodnie po operacji przy jednoczesnej rehabilitacji i kontrolowanym, stopniowanym obciążaniu stawu kolanowego. Trzeba pamiętać, że zbytnie obciążenie ACL może spowodować uszkodzenie przeszczepu, ale więzadło wzmacnia się przy umiarkowanych obciążeniach (napięciach), a proces gojenia i wkomponowania się w tkankę kostną przebiega sprawniej. Warto więc pod okiem fizjoterapeuty i zgodnie z zaleceniami, ostrożnie wracać do aktywności fizycznej.
Planując powrót do formy, należy też wziąć pod uwagę czynniki zwiększające ryzyko powtórzenia kontuzji, do których należą: niestabilność stawu, za wczesna i/lub nazbyt intensywna rehabilitacja, i zadbać o ochronę kolana. Jako ochrona i profilaktyka urazów przed i po operacji zalecane są funkcjonalne aparaty z 4-punktowym systemem podparcia i opatentowanym zawiasem FourcePoint. Ich budowa zapewnia ochronę stawu przed urazem, co jest niezwykle ważne przed operacją – dzięki temu zmniejsza się prawdopodobieństwo dodatkowego urazu czy obciążeń. Natomiast po operacji funkcjonalne ortezy stanowią zabezpieczenie dla przeszczepu, a w czasie rehabilitacji umożliwiają aktywniejszą i intensywniejszą terapię poprzez ochronę więzadła i miejsca jego wszczepienia, które w tym okresie jest jeszcze osłabione zabiegiem. Dzięki temu pacjent może wykonywać zalecone przez fizjoterapeutę lub ortopedę ćwiczenia z kontrolowanym obciążaniem stawu. Wyroby tego typu zalecane są również w profilaktyce ponownych urazów. Ortezy funkcjonalne DonJoy z 4-punktowym systemem podparcia nadają się także jako ortezy sportowe, polecane nawet dla sportowców wyczynowych, mocno obciążających swoje stawy (sporty kontaktowe, narty).
Jak działają ortezy funkcjonalne z 4-punktowym systemem podparcia?
Poprzez ustawienie 4-punktowego podparcia i układ pasków, orteza z 4-punkową biomechaniczną konstrukcją zapobiega translacji przedniej kości piszczelowej oraz może zapobiec dalszej rotacji. Kości piszczelowa i udowa są odpowiednio stabilizowane i podtrzymywane, a kość udowa dodatkowo popychana jest do przodu. Dzięki temu orteza zapewnia aktywne, stałe obciążenie, która zmniejsza napięcie ACL, ale jednocześnie oddziałuje delikatnymi, korzystnymi napięciami na gojące się więzadło. W ten sposób – w przypadku obciążenia skierowanego w przód – zminimalizowane zostaje przeciążenie więzadła krzyżowego przedniego o 50%. Ponadto poprawia symetrię chodu oraz propriocepcję i kontrolę nerwowo-mięśniową, co wpływa na większą pewność pacjenta po zabiegu rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego.
Jak orteza DonJoy z 4 punktami nacisku chroni kolano z uszkodzonym więzadłem krzyżowym przednim?
Po urazie więzadła krzyżowego przedniego pacjent odczuwa niestabilność przednio-tylną, dlatego istotne jest ustabilizowanie kolana w celu ochrony przed dalszym uszkodzeniem. 4-punktowa biomechaniczna konstrukcja DonJoy® według badań klinicznych jest najskuteczniejszą metodą zapobiegania translacji przedniej kości piszczelowej, a ponadto mocno stabilizuje staw kolanowy z uszkodzonym więzadłem krzyżowym przednim.
Jak zawias FourcePoint™ utrzymuje kolano w bezpiecznej pozycji?
Należy unikać aktywności fizycznej i wykonywania codziennych czynności, które mocno angażują mięsień czworogłowy uda w kątach zgięcia stawu, które powodują maksymalne obciążenie. Tyczy się to zwłaszcza ostatnich 30 stopni prostowania kolana, kiedy staw jest najbardziej obciążony. Ponieważ jednak nie da się kompletnie uniknąć takich ruchów, zalecane jest noszenie odpowiedniej ortezy, która zabezpieczy kolano w tym momencie. Zawias FourcePoint zwiększa ochronę więzadła krzyżowego przedniego lub w przypadku jego rekonstrukcji przeszczepu w pozycjach, w których kolano jest najbardziej narażone na kontuzje.
Dodatkowo zawias FourcePoint może być używany do kontroli zakresu ruchu stawu kolanowego przy kontakcie kończyny z podłożem podczas lądowania. Zawias zwiększa kąt zgięcia kolan przy lądowaniu, dzięki czemu oddziaływanie siły ścinającej na więzadło krzyżowe przednie zmniejsza się o 9-13%. Jest to istotne ponieważ takie nieduże zgięcia kolana mogą powodować urazy więzadła krzyżowego przedniego.
W ochronie stawu kolanowego technologia zawiasu FourcePoint wspierana jest przez system z 4 punktami nacisku DonJoy, który hamuje prostowanie kolana i minimalizuje intensywność sił ścinających oddziałujących na staw. Zapewnia to ochronę gojącego się przeszczepu więzadła krzyżowego po rekonstrukcji, stabilizuje uszkodzony staw kolanowy, ale posłuży także w profilaktyce urazów podczas aktywności fizycznej.
Poniżej prezentujemy kilka ortez funkcjonalnych zalecanych dla osób jeżdżących na nartach, które chcą zabezpieczyć kolano przed kontuzją.
Orteza stawu kolanowego Defiance
Jest nowoczesną ortezą z regulacją kąta zgięcia i wyprostu, stabilizującym staw kolanowy, w oparciu o system 4-punktowego podparcia. Obejmuje goleń i udo. Charakteryzuje się lekką konstrukcją o niskim profilu (waży zaledwie 500 gram). Szereg opcji umożliwia najbardziej optymalne dostosowanie do indywidualnych potrzeb. Posiada możliwość zastosowania zegara standardowego lub FourcePoint. Do ortezy zostały dołączone paski zapobiegające jej przesuwaniu się oraz podkładki, dopasowane pod wyrostki kłykciowe. Istnieje również możliwość wyboru ramy standardowej lub obniżonej na udzie (swooping), oraz obrotowych zapięć pasków, które dla wygody obsługi zostały ponumerowane. Aparat został wzmocniony włóknem węglowym.
Orteza polecana jest do stosowania przy ciężkiej lub umiarkowanej niestabilności ACL, PCL, MCL i LCL, występuje w szerokiej gamie kolorystycznej. Obowiązuje dożywotnia gwarancja na ramę i zegar. Każda orteza Defiance jest przygotowywana na specjalne zamówienie, pomiar pacjenta uzyskany jest za pomocą urządzenia CCMI Mark III.
Orteza funkcjonalna stawu kolanowego Armor Action i Armor FourcePoint
Nowoczesna orteza charakteryzuje się lekką i wytrzymałą aluminiową ramą oraz niskim profilem zegara FourcePoint, który od zewnętrznej strony pokryty jest z ochronną warstwą stalową. Technologia systemu 4-punktowego podparcia stwarza poczucie komfortu i stabilności dla użytkownika. Posiada blokady kąta zgięcia na poziomie: 45°, 60°, 75° i 90° oraz blokady kąta wyprostu na poziomie: 0°, 10°, 20°, 30° i 40°. Występują również wewnętrznie montowane paski, które zapobiegają przesuwaniu się aparatu.
Orteza jest wskazana do stosowania przy umiarkowanej lub ciężkiej niestabilności ACL, MCL i LCL (Armor FourcePoint) oraz umiarkowanej lub ciężkiej niestabilności ACL, PCL, MCL i LCL (Armor Action).
Orteza stawu kolanowego FullForce z zegarem FourcePoint
Posiada system 4-punktowego podparcia wraz z nowoczesnym zegarem FourcePoint. Lekka, aluminiowa rama nie obciąża dodatkowo kończyny, co wpływa na komfort codziennego użytkowania. Orteza posiada niski profil i wykończenia z włókna węglowego, co nadaje jej dodatkową wytrzymałość.
Posiada blokady kąta zgięcia na poziomie: 45°, 60°, 75° i 90°. Możliwe jest również wykonanie na specjalne zamówienie blokad kąta zgięcia na poziomie: 0°, 20°, 30°. Blokady kąta wyprostu występują na poziomie 0°, 10°, 20°, 30°, 40° (10° zainstalowana fabrycznie). Jest wskazana do stosowania w umiarkowanej lub ciężkiej niestabilności ACL, MCL i LCL.
Nie warto rezygnować z ulubionych sportów w obawie przed ponowną kontuzją. Ważne jest, aby dobrze przygotować się do sezonu narciarskiego i po konsultacji z lekarzem rozważyć zastosowanie profesjonalnej ortezy, która zapewni stabilność i bezpieczeństwo podczas zimowego wypoczynku. Inwestycja w swoje zdrowie zawsze przyniesie dobre rezultaty.